Uçuşta Kapasite Aşımı (Overbooking) Nedir? Yolcu Hakları ve Tazminat Süreci

Uçağa zamanında gelmenize, check-in işlemlerinizi eksiksiz yapmanıza rağmen kapıda “uçakta yer kalmadı” yanıtıyla karşılaştınız mı? Bu tatsız durumun adı “overbooking” yani kapasite aşımıdır. Her yıl binlerce yolcu bu uygulama yüzünden seyahat planlarını değiştirmek, saatlerce beklemek ya da tatilini ertelemek zorunda kalıyor. Peki bu gibi bir durumda yolcuların hakları nelerdir? Havayolu firmaları neden böyle bir uygulamaya gider? Tazminat hakkı doğar mı? Tüm detayları bu yazıda ele alıyoruz.

Overbooking Nedir?

Overbooking, havayolu şirketlerinin belirli bir uçuş için kapasitesinden fazla bilet satmasıdır. Bu strateji, yolcuların belli bir kısmının uçuşa katılmama ihtimaline karşı uygulanır. Yani şirketler, bazı yolcuların gelmeyeceğini öngörerek ek bilet satar ve uçuşun tamamen dolmasını sağlamayı hedefler. Ancak bazen beklenenin üzerinde yolcu gelir ve uçakta herkese yetecek koltuk kalmaz. Bu durumda bazı yolcular uçağa alınmaz.

Neden Uygulanıyor?

Havayolları istatistiksel analizlere dayanarak bazı yolcuların uçuşa katılmayacağını varsayar. Örneğin, son dakika iptalleri, bağlantılı uçuşu kaçırma veya check-in yapılmaması gibi nedenlerle biletli yolcuların %5–10’u uçağa binmeyebilir. Bu durum ekonomik kayba yol açar. Havayolları da bu zararı azaltmak için overbooking uygulamasına başvurur. Ancak bu uygulama yanlış yönetildiğinde ciddi yolcu mağduriyetlerine neden olabilir.

Uçağa Alınmazsanız Ne Olur?

Eğer overbooking nedeniyle uçağa alınmazsanız ve bu sizin isteğiniz dışında gerçekleşmişse, bu “gönülsüz reddedilme” (involuntary denied boarding) sayılır. Bu durumda belirli haklarınız vardır:

• Alternatif bir uçuş önerilmelidir.
• Gecikme süresine göre tazminat alma hakkınız doğar.
• Bekleme süresi boyunca yiyecek, içecek, internet, konaklama gibi destekler sağlanmalıdır.
• Dilerseniz bilet ücretinizin iadesini talep edebilirsiniz.

Tazminat Ne Kadar?

Avrupa Birliği'nin EC 261/2004 yönetmeliğine göre gönülsüz olarak uçağa alınmayan yolculara aşağıdaki tutarlarda tazminat ödenmelidir:

• 1500 km’ye kadar olan uçuşlar: 250 €
• 1500–3500 km arası uçuşlar: 400 €
• 3500 km üzeri uçuşlar: 600 €

Bu tutarlar yolcunun alternatif uçuşla varış süresine göre değişebilir. Eğer varışta gecikme süresi 2–4 saat arasıysa, bu miktarın %50’si ödenebilir.

Gönüllü Yer Vermek: Hak Kaybı mı?

Uçakta yer kalmadığı durumlarda havayolu, genellikle ilk olarak gönüllü yolcular arar. Bu kişiler başka bir uçuşa geçmeyi kabul ederlerse havayolu çeşitli avantajlar sunabilir: para iadesi, otel konaklaması, mil puanı, hediye çekleri gibi. Ancak gönüllü olmanız durumunda yasal tazminat hakkınız genellikle ortadan kalkar. Dolayısıyla teklif edilen menfaat ile tazminat hakkınızı karşılaştırmanız önemlidir.

Overbooking Durumunda Ne Yapmalısınız?

1. Uçağa alınmama sebebinizi yazılı olarak talep edin. 2. Boarding kartınızı ve havayolunun sunduğu alternatifleri saklayın. 3. Tazminat talebi için resmi formları doldurun. 4. ucusiptal.com üzerinden başvuru yaparak yasal haklarınızı ücretsiz değerlendirin. 5. Otel ve yiyecek gibi ek masraflarınız varsa belgeleri saklayın.

Overbooking ile Karşılaşma Olasılığı En Yüksek Uçuşlar

• Yoğun sezonlar (bayram, yaz tatili, yılbaşı) • Popüler turistik destinasyonlar (İstanbul, Paris, Roma, Barcelona) • İç hat bağlantılı uçuşlar • Ertelenmiş uçuşların ertesi gün seferleri Bu gibi zamanlarda uçuş saatinden erken havalimanında bulunmak ve online check-in yapmak sizi avantajlı hâle getirebilir.

Havayolları Hangi Önlemleri Almalı?

Havayolu şirketleri, overbooking uygulamasını şeffaf ve yolcu lehine yönetmelidir. Yolculara erken bilgi verilmeli, gönüllü yolcular için cazip teklifler hazırlanmalı, gönülsüz reddedilen yolculara ise tam tazminat ödenmelidir. Aksi hâlde bu uygulama marka itibarını zedeleyebilir.

Türkiye’deki Uygulamalar

Türkiye’de SHY–YOLCU yönetmeliğine göre yolcuya yer verilmemesi durumunda havayolu yolcuyu bilgilendirmeli ve tazminat hakkını tanımalıdır. Ayrıca yolcuya bekleme süresine uygun hizmetler sunulmalıdır. Uygulamada bu süreç her zaman sorunsuz ilerlemeyebilir. Bu nedenle profesyonel destek alarak haklarınızı talep etmeniz önemlidir.

Sonuç: Yeriniz Yoksa Hakkınız Var

Overbooking uygulaması, havayolu şirketleri için bir maliyet yönetimi aracı olabilir ancak yolcular açısından ciddi mağduriyetler yaratabilir. Bu gibi durumlarda haklarınızı bilmeniz, gereksiz mağduriyetlerin önüne geçer. Eğer siz de overbooking nedeniyle uçağa alınmadıysanız, ucusiptal.com üzerinden başvurunuzu kolayca yapabilir ve profesyonel danışmanlıkla tazminatınızı talep edebilirsiniz.